Jest srebrnego kruszca dość, jest też i miedziany,
Który w górach ryfejskich* bywa najdowany,
Niedaleko Boberu rzeki, u starego
Miasteczka Kuperbergu, tak z miedzi zwanego.
Który w górach ryfejskich* bywa najdowany,
Niedaleko Boberu rzeki, u starego
Miasteczka Kuperbergu, tak z miedzi zwanego.
Walenty Roździeński. OFFICINA FERRARIA. Poemat z roku 1612.
*Góry Ryfejskie to dawna nazwa Sudetów
Kopalnie
Rozłupywanie skał przez ich rozgrzewanie płonącymi kłodami.
Wietrzenie kopalnianych tuneli przez nieustanne wachlowanie lnianymi tkaninami.
Ilustracje z książki Georgii Agricolae DE RE METALLICA (pierwsze wydanie w Bazylei w 1556 roku).
Początki górnictwa w okolicy Miedzianki
Pierwsza pisemna wzmianka z lat 1310-11 wspomina o pracach górniczych w okolicy Miedzianki. Podano w niej, że właściciel dóbr mniszkowskich Albert z Bawarii (Albert Bavarus) zapisał w testamencie klasztorowi w Lubiążu dobra, z których wyłączono prawo do prowadzenia robót górniczych. Natomiast zapis z roku 1311 wręcz wspomina o "cuprifodina in montibus" (o kopalniach miedzi w górach).
Wydobywanie rud uranu
Łącznie wydobyto na terenie Miedzianki 2400 ton rudy uranu (14.8 tony metalicznego uranu). Średnia zawartość uranu w rudzie wynosiła 0.56%.
W ramach kopalni „Miedzianka” funkcjonowały w latach 1951-1952 kopalnie na polu Mniszków. Prace prowadzono w czterech szybach:
W ramach kopalni „Miedzianka” funkcjonowały w latach 1951-1952 kopalnie na polu Mniszków. Prace prowadzono w czterech szybach:
- Szyb nr 1 znajdujący się nad domem nr 11 (127 metrów głębokości)
- Szyb nr 2 znajdujący się nad nieistniejącym już domem nr 26 (75 metrów głębokości)
- Szyb nr 3 znajdujący się z tyłu dworku (40 metrów głębokości)
- Szyb nr 4 znajdujący się za domem nr 44
Łącznie wydobyto na terenie Mniszkowa 1070 ton rudy uranu (4.5 tony metalicznego uranu). Średnia zawartość uranu w rudzie wynosiła 0.42%.
W całych Sudetach w latach 1948-1963 wydobyto 322160 ton rudy uranu (703.6 tony metalicznego uranu). Uran wydobyty w Miedziance stanowi 2.09% a w Mniszkowie 0.64% łącznego wydobycia na terenie Sudetów.
W całych Sudetach w latach 1948-1963 wydobyto 322160 ton rudy uranu (703.6 tony metalicznego uranu). Uran wydobyty w Miedziance stanowi 2.09% a w Mniszkowie 0.64% łącznego wydobycia na terenie Sudetów.
Stan obecny
Zdjęcia
Filmy
Szyb kopalni Tony znajdujący się przy cmentarzu w Miedziance. Dźwięk licznika Geigera wskazuje, że promieniowanie w szybie nie przekracza tła.
(grudzień 2016)
Szyb kopalni Tony znajdujący się przy cmentarzu w Miedziance. Tym razem użyliśmy bloczka zawieszonego nad środkiem szybu i opuściliśmy kamerę głębiej.
(styczeń 2017)
Szyb kopalni uranu w Mniszkowie jeszcze przed zabezpieczeniem.
(kwiecień 2017)
Sztolnia kopalni Victor w Mniszkowie.
(czerwiec 2018)
Poemat Officina Ferraria
Oto fragment dotyczący Kupferbergu:
O rudach, kruszcach i kamieniach drogich,
które na niektórych miescach w Księstwie Szląskim
w ziemi najdują.
Wielkie użytki ziemne miejscy niektórymi
Z łaski swojej Pan Bóg dał tej to szląskiej ziemi.
Ma rudę taką, z której tak dobre działają
Żelazo, że mu równia w Europie nie mają.
Jest srebrnego kruszca dość, jest też i miedziany,
Który w górach ryfejskich bywa najdowany,
Niedaleko Boberu rzeki, u starego
Miasteczka Kuperbergu, tak z miedzi zwanego.
Są kruszce i w niektórych rzekach piaski złote
I kamienie najdują drogie rozmaite:
Safiry, diamenty nad miarę ozdobne,
We wszem kształcie i w glancu indyjskim podobne.
Jaspisy w Irzkienberku miedzy Sudetami
Osobliwe najdują z rożnymi farbami,
Hiacynty, rubiny, wirzerze najdują
I w tych źrzódłach, co piasek złoty z nich wymują.
W Hirzbrunie, w Kuperbergu i u Elbowego
Źrzódła — biorą magnesy od czasu dawnego,
Pod Gryfibergą perły śliczne z rzeki Quisy
Wyjmują jak grochowe ziarna tymi czasy.
Granaty, błyskające z czyrwona kamyki.
Najdują w Izerwisie u Izera rzeki
I w potokach sudeckich, a przy wielkiej górze
Ryzenbergu — ametyst wyborny się bierze.
Topazius w Sudetach przy więtszym jezierze
Ryzenberskim i w polu szyłdawskim się bierze,
Turkusy w Izerwisie biorą u Strzegowej
I w górnych rzeczkach — barwy błękitnej a płowej.
Nadto czasów niedawnych Terra Sigillata
Zjawiała się w tej ziemi — rzecz godniejsza złota,
Która niewymownie ma dziwną własność w sobie
Przeciw jadom, truciźnie i każdej chorobie.
Lepsza jest z doświadczenia niż lemneńska ona,
Która przedtym tu do nas była przywożona
Z wielkim kosztem przez morze z lemneńskiej insuły,
W której się okazował czasem fałsz niemały.
Rodzi się ta szlachetna ziemia we świdnickim
Księstwie, u Ostrej góry na gruncie strzegowskim
W górach starych a w szybiech tam, kędy przed laty
Niegdy kopali abo brali kruszec złoty.
Którą z onych tam starych szybów wybierają
A z dozorem urzędu zaraz z niej działają
Kołacki tak okrągłe jako talerzyki,
Na których zaś pieczęcią miejską czynią znaki.
O rudach, kruszcach i kamieniach drogich,
które na niektórych miescach w Księstwie Szląskim
w ziemi najdują.
Wielkie użytki ziemne miejscy niektórymi
Z łaski swojej Pan Bóg dał tej to szląskiej ziemi.
Ma rudę taką, z której tak dobre działają
Żelazo, że mu równia w Europie nie mają.
Jest srebrnego kruszca dość, jest też i miedziany,
Który w górach ryfejskich bywa najdowany,
Niedaleko Boberu rzeki, u starego
Miasteczka Kuperbergu, tak z miedzi zwanego.
Są kruszce i w niektórych rzekach piaski złote
I kamienie najdują drogie rozmaite:
Safiry, diamenty nad miarę ozdobne,
We wszem kształcie i w glancu indyjskim podobne.
Jaspisy w Irzkienberku miedzy Sudetami
Osobliwe najdują z rożnymi farbami,
Hiacynty, rubiny, wirzerze najdują
I w tych źrzódłach, co piasek złoty z nich wymują.
W Hirzbrunie, w Kuperbergu i u Elbowego
Źrzódła — biorą magnesy od czasu dawnego,
Pod Gryfibergą perły śliczne z rzeki Quisy
Wyjmują jak grochowe ziarna tymi czasy.
Granaty, błyskające z czyrwona kamyki.
Najdują w Izerwisie u Izera rzeki
I w potokach sudeckich, a przy wielkiej górze
Ryzenbergu — ametyst wyborny się bierze.
Topazius w Sudetach przy więtszym jezierze
Ryzenberskim i w polu szyłdawskim się bierze,
Turkusy w Izerwisie biorą u Strzegowej
I w górnych rzeczkach — barwy błękitnej a płowej.
Nadto czasów niedawnych Terra Sigillata
Zjawiała się w tej ziemi — rzecz godniejsza złota,
Która niewymownie ma dziwną własność w sobie
Przeciw jadom, truciźnie i każdej chorobie.
Lepsza jest z doświadczenia niż lemneńska ona,
Która przedtym tu do nas była przywożona
Z wielkim kosztem przez morze z lemneńskiej insuły,
W której się okazował czasem fałsz niemały.
Rodzi się ta szlachetna ziemia we świdnickim
Księstwie, u Ostrej góry na gruncie strzegowskim
W górach starych a w szybiech tam, kędy przed laty
Niegdy kopali abo brali kruszec złoty.
Którą z onych tam starych szybów wybierają
A z dozorem urzędu zaraz z niej działają
Kołacki tak okrągłe jako talerzyki,
Na których zaś pieczęcią miejską czynią znaki.
Źródła
- Tadeusz Dziekoński. Wydobywanie i metalurgia kruszców na Dolnym Śląsku od XIII do XX wieku. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1972.
- Robert Klementowski. Atomowa tajemnica Sudetów. Archiwum-System, 2016.
- Maciej Madziarz. "CUPRIFODINA IN MONTIBUS" o historii i pozostałościach dawnych robót górniczych w rejonie Miedzianki - miasta zrodzonego i unicestwionego przez górnictwo.
- Marcin Makuch, Tomasz Stolarczyk. Miedzianka. 700 lat dziejów górniczego miasta. Muzeum Miedzi w Legnicy, 2013.
- Walenty Roździeński. Officina Ferrari albo huta i warsztat z kuźniami szlachetnego działa żelaznego. Poemat z roku 1612. Wrocław, 2013.
- Ocena ekofizjograficzna terenu oraz prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obrębu Mniszków w gminie Janowice Wielkie.